Բայանդուր Պողոսյան

    

Ցուրտը 

Ճշգրիտ չեմ կարող ասել՝ երբ դադարեցի շարժվել: Երևի ամեն ինչ աստիճանաբար տեղի ունեցավ: Կամ էլ երկար ժամանակ շարժվելու կարիք չէի ունեցել: Պարզապես մի օր զգացի, որ կամազուրկ խրվել եմ ինչ-որ հեղուկի մեջ ու դանդաղ սուզվում եմ: Մրսում էի անընդհատ. այ թե ինչ հաստատ գիտեմ:

Երբ նա մտավ սենյակ, փորձեցի ժպտալ, ասել, որ ամեն ինչ կարգին է, բայց չստացվեց: Չկարողացա: Թվում էր՝ բավական է կամքս լարեմ, ու շրթունքներս աղեղ կգծեն, բայց ոչ մի կերպ չէի կարողանում կենտրոնանալ:

Նա մոտեցավ զարդասեղանին ու բացեց օծանելիքի շիշը. այդ օծանելիքի բույրը ժամանակին իր մեղրա-նշա-մուսկատային երանգներով խելքից հանում էր ինձ: Բայց ես հոտ չզգացի: Ես հասկացա, որ ընդհանրապես հոտեր չեմ զգում:

Այդպես կծկված պառկած էի վերմակի տակ ու մրսում էի:

Փորձեցի մտքումս վերականգնել Cristian Dior - Pure Poison-ի բույրը, բայց չստացվեց: Ինձ դանդաղ իր մեջ քաշող հեղուկն արդեն իր սառնությամբ դիպչում էր մեջքիս ու սեղմում կրծքավանդակս:

Նա մոտեցավ անկողնուն, կանչեց ինձ, անվանեց քնկոտ ու ծիծաղեց. հիշում եմ, սպիտակ վարագույրի միջով արևի ճառագայթներ էին ընկնում, որոնց մեջ փայլում էին փոշու հատիկները: Հիշեցի, որ մոռացել եմ մաքրել դաշնամուրի վրայի փոշին ու տխրեցի:

Հեղուկն ավելի ու ավելի խորն էր ինձ քաշում, ու ես հասկացա, որ քնել եմ ուզում: Նորից: Հիշեցի, որ ամառը, երբ քայլում էի չոր խոտի միջով, վայրի գարու հասկերը կպնում էին գուլպաներիս, իսկ դա շատ տհաճ էր. ես նստում էի քարի վրա ու գուլպաներիցս դուրս քաշում բոլոր հատիկներն ու քիստերը:

Հետո հիշեցի, որ փոքր ժամանակ երազումս տեսել էի, թե մեր բակի մեծ, կանաչ բույսերը մանուշակներ են, ու երբ առավոտը գնացել էի դրանք պոկելու, մի կին ասաց.

«Մի պոկիր, դա մանուշակ չի»:

Չնայած բույսն իրականում ոչ մի բանով մանուշակ չէր հիշեցնում, ու ես ոչ մեկին չէի ասել, թե ինչ եմ տեսել երազում: Երևի այդ կինն էլ էր իմ երազը տեսել:

Նա ինձ հրեց. շատ տհաճ զգացողություն էր: Ես ուզում էի քնել: Հետո վառեց սիգարետն ու կողքս նստած սկսեց ծխել: Մազերն արդեն հյուսել էր:

Հիշեցի, որ թաց խոտի վրա պառկելուց հետո ոսկորներս միշտ ցավում են, իսկ մաշկս գրգռվում է ու քոր է գալիս. հասկացա, որ ինձ կլանող հեղուկից հետո էլ է նույն բանը լինելու:

Հանկարծ նայեց ինձ ու գունատվեց. կանչեց, հրեց-պառկեցրեց մեջքի վրա ու վերմակը հանեց վրայիցս: Փորձեցի ծիծաղել, ասել, որ ամեն ինչ կարգին է, բայց հասկացա, թե ինչու չստացվեց. ես չէի ուզում ծիծաղել, չէի ուզում ասել, որ ամեն ինչ կարգին է:

Նա գլուխը դրեց կրծքիս, հետո ափերը. սկսեց ռիթմիկ հրել կրծքավանդակս՝ ինչ ավելի խորը հրելով թանձր հեղուկի մեջ: Ու ես հասկացա, թե ինչ եմ ուզում ասել իրականում. մի՛ հրիր ինձ, օգնի՛ր, որ դուրս գամ ճահճից, պատռի՛ր կուրծքս, քանի որ նրա մեջ իմ համար բավականաչափ տեղ չկա:

Բայց գիտեի, որ նա ինձ չի հասկանա. նա ինձ երբեք էլ չէր հասկանում: Երբ նա ինձ գրկեց ու համբուրեց շրթունքներս, արցունքախառը թքի համն ինձ համար տհաճ էր, իսկ մարմնի քաշն ինձ ավելի խորն էր հրում:

Բայց այդ ամենն արդեն նշանակություն չուներ:

Հետո, չգիտեմ՝ քանի տարի անց, ծառերը պատռեցին իմ կուրծքն ու ինձ դուրս քաշեցին արևի լույսի տակ: Ու ես հասկացա, որ իմ բոլոր զգացողությունները, որոնք կորցրել էի, ինձ են վերադարձել գարնան խոտի հետ:

Ճոճիր ինձ

Օր առաջին

Ես քայլում էի՝ սիրում եմ քայլել: Ցրտից պնդացած ձյունը չոր-չոր ճռթճռթում էր ամեն քայլիս հետ: Թվում էր՝ օդն էլ էր նույնքան ճռթճթան, սակայն այն հնչեցնելու համար ավելի նուրբ բան էր պետք, քան սառած ոտքերս:

Տեղերը, որտեղով քայլում էի, անծանոթ էին՝ համենայն դեպս, այդպես էի մտածում: Բայց չնայած դրան՝ ինչ-որ բան ուղղորդում էր քայլերը, ու գիտեի, թե որտեղ եմ գնում: Ձյունը ծածկել էր գետինը, բայց ինչ-որ կերպ գիտեի՝ ձյան տակ սալահատակ էր:

Միգուցե այս ամենը ձեզ տարօրինակ թվա: Մտքերով այնքան էի տարված, որ չէի էլ փորձում հասկանալ՝ ինչու՞, ինչպե՞ս: Կոնկրետ մտքեր չէին. ավելի շուտ տարված էի ձյան անկանոն նախշերով, որոնց հետևում էի ու կրկնում սառած գիտակցությանս մեջ:

Չզարմացա, երբ հին, լքված մանկական խաղահրապարակի հասա: Ջարդված ու ժանգոտած ճոճանակներն ու նստարանները ծածկված էին ձյունե գդակներով: Այնտեղ նստած էր նա՝ միակ սարքին ճոճանակի վրա: Կիսախուփ աչքերով նայում էր սառը, սպիտակ ձմեռային արևին ու մեղմորեն օրորում ինքն իրեն՝ մի ոտքով հրվելով գետնից:

Խոսել չէի ուզում, բայց նա չեր խանգարում միայնությանս: Կարծում եմ՝ չնկատեց նույնիսկ: Նույն անմռունչ հանգստությամբ ճոճվում էր ու նայում արևին:

Նստարաններից մեկը մաքրեցի ձյունից ու նստեցի: Երևի շատ զվարճալի տեսք ունեի սպիտակ, մանկական տեսքի վերարկուով ու շագանակագույն բերետով: Բայց ի՞նչ էական էր:

Չգիտեմ՝ ինչու սկսեցի աչքիս տակով նայել նրան: Միջահասակ էր, հարդարված շագանակագույն մազերով: Դիմագծերը նուրբ էին՝ գրեթե կանացի, բայց կզակը հուշում էր կամային խառնվածքի մասին:

Հանգիստ ճոճվում էր իր ճոճանակի վրա, առանց որևէ մեկին կամ որևէ բան նկատելու: Ճոճանակը ռիթմիկ ճռճռում էր, բայց այնքան մեղմ, որ շուտով մոռացա դրա գոյության մասին ու մի փոքր նիրհեցի:

Երբ ուշքի եկա, արևն արդեն թեքվում էր հորիզոնի կողմը: Նա դեռ իր տեղում էր՝ կարծես ընդամենը մի քանի վայրկյան էր անցել: Վեր կացա ու շփեցի ցրտից թմրած ձեռքերս: Ժամանակն էր տուն վերադառնալ:

Օր երկրորդ

Նորից եկա այնտեղ՝ ինքս էլ չեմ հասկանում, թե ինչու: Երևի պատճառը նույնն էր՝ ոտքերս ձյան նախշերով տարված գիտակցության կողմից մոռացված մարմինը տարան մարդկանցից մոռացված այդ վայրը:

Նա էլ էր այնտեղ՝ անփոփոխ, ինչպես ինքը՝ խաղահրապարակը: Էլի նույն դիրքում նստած՝ ճոճվում էր:

- Բարև,- ասացի ես:

Նա բացեց կիսախուփ աչքերը, թեթևակի ժպտաց:

- Բարև:

Նորից ձյունից մաքրեցի նստարանն ու նստեցի: Ձայնը մեղմ էր ու խորը, բայց տարօրինակ զգացողություն ունեցա՝ կարծես այն գլխումս հնչեց, ու մի վայրկյան անց մոռացա նույնիսկ հնչողությունը: Իսկ զգացողությունները մնացին:

Քամին մի փոքր սառն էր: Այդ ժամանակ հասկացա, որ նրան էլ են հատուկ մարդկային գծեր՝ ավելի պինդ էր փաթաթվել իր թիկնոցի մեջ: Փաստորեն, մրսում էր:

Արևը մի փոքր տաքացնում էր, բայց դա ավելի անտանելի էր դարձնում քամու սրությունը: Խրվեցի վերարկուիս մեջ ու սկսեցի ուսումնասիրել շրջապատս: Ամենուրեք սև, սմքած ծառեր էին երկինք մեկնված ոսկրոտ, պառավական ձեռքերի նման: Ասես անիծում էին երկինքն իրենց ողորմելի վիճակի համար:

Ու ձյուն էր՝ շատ, խորը, ծայրն էլ չէր երևում: Ձյուն, ծածկված անկանոն, տարօրինակ նախշերով, որոնք այդքան գերել էին միտքս այդ օրերին:

Օր երրորդ

- Դու միշտ այստե՞ղ ես:

Նա բարձրացրեց հայացքն ու ժպտաց:

- Բարև:

Մի փոքր շփոթված զգացի՝ անքաղաքավարի էր հենց այնպես մոտիկանալ անծանոթ մարդու ու տարօրինակ հարցեր տալ, նույնիսկ առանց բարևելու:

Բայց նա չնկատեց կամ չնկատելու տվեց շփոթմունքս:

- Վերջերս ես իսկապես շատ ժամանակ եմ անց կացնում այստեղ: Տարօրինակ է, չէ՞: Ինձ այսեղ դուր է գալիս: Բայց դու պետք է որ ինձ հասկանաս: Դու էլ հաստաատ ինձ դիտելու համար չես գալիս:

Եղանակն այդ օրը լավն էր՝ քամի չկար: Հաճելի էր մաշկով ու ոսկորներով զգալ արևի հանգիստ ջերմությունը:

Մի փոքր հապաղելով, նա ասաց.

- Կուզե՞ս ճոճվել: Ես կօգնեմ:

Լեզուս խոսեց արագ, նախքան կհասցնեի մտածել:

- Ներիր, ամուսնացած եմ:

Ստանդարտ պատասխան էր, որ տալիս էի բոլոր տղամարդկանց, որոնք սիրալիրություն էին արտահայտում: Երևի շատ էի ցանկանում հավատալ չկայացած ամուսնությանս:

Նա նույնիսկ չզարմացավ: Պարզապես նայեց բարեհոգի, մինչև ոսկորներս թափանցող հայացքով ու ասաց.

- Իսկ մի՞թե ես ժամադրություն առաջարկեցի: Պարզապես ճոճվել: Իհարկե, եթե ցանկանում ես:

- Ինչպես կուզես,- ձայնիս հնարավորին չափ շատ անտարբերություն հաղորդեցի: Իսկ ինչ էի ուզում այդ պահին իրականում՝ չգիտեմ:

Նա հանգիստ վեր կացավ. նստեցի ճոճանակին ու դադարեցի մտածել: Նորից սև ծառերն էին ու ձյան հակատրամաբանական նախշերը, որոնք այդքան համապատասխանում էին հոգուս ընդարմացած վիճակին:

Միայն թե այդ որն ամեն ինչ արդեն ստատիկայի մեջ չէր՝ խաղահրապարակը դանդաղ, սահուն կերպով օրիրվում էր հայացքըս առաջ:

Մի քանի ժամ նա առանց ձանձրույթի նշույլի հրում էր ճոճանակը: Ամեն ճոճման հետ ես ավելի ու ավելի էի ընկղմվում նիրհի մեջ: Ճոճվող սպիտակ հող ու սև, սմքած ծառեր: Արդյո՞ք սա էր, ինչ մնացել էր կյանքիցս:

Արթնացա, երբ սկսեց ցրտել:

- Շնորհակալ եմ,- ասացի նրան ու իջա ճոճանակից:

- Միշտ ուրախ եմ: Ես կարծում եմ՝ սխալված չեմ լինի, եթե ասեմ՝ մինչ վաղը:

Չպատասխանեցի:

Օր չորրորդ

Կարծում եմ՝ ավելորդ կլինի ասել, որ նա ճիշտ էր: Չեկա նրա համար՝ պարզապես արեցի այն, ինչ պետք է անեի, ու այլ կերպ լինել չէր կարող: Նորից նստեցի նստարանիս ու փորձեցի հետևել ձյան ու ծառերի տարօրինակ խաղին, որտեղ նույնիսկ ամենակատաղի շարժումները սառել էին ստատիկայի մեջ:

Ինչ-որ բան այն չէր, ինչ-որ բան արհեստական էր:

Նա այնտեղ էր՝ ինչպես միշտ նստած էր իր ճոճանակին ու հանգիստ ճոճվում էր: Մոտեցա նրան ու ասացի.

- Կճոճե՞ս ինձ:

Նորից բարձրացրեց հայացքն ու ժպտաց:

- Բարև: Իհարկե: Ես մտածում էի, որ դու կուզես ճոճվել, բայց որոշեցի թույլ տալ քեզ ինքնուրույն ընտրել:

Օր հինգերորդ

- Ի՞նչ է քո անունը:

- Իսկ մի՞թե դա նշանակություն ունի: Դու ամուսնացած ես, իսկ ես երկու օրից մեկնում եմ:

Ձյունն ու ծառերն արդեն անհամեմատ պակաս հետաքրքիր էին, քան այս տարօրինակ մարդը:

- Մեկնու՞մ ես: Որտե՞ղ: Ինչու՞:

- Դա էլ էական չի: Չփչացնենք ամեն ինչ, լա՞վ:

- Ինչպես կուզես: Միայն թե շարունակիր ճոճել, լա՞վ:

Օր վեցերորդ

Այդ օրը ես գնացի խաղահրապարակ շատ ծանր մտքերով լի: Գիտեի, որ վերջին անգամ եմ նրան տեսնում: Ինչպես միշտ, նա նույն խաղաղ տեսքով նստած էր ճոճանակին ու դանդաղ օրորվում էր:

- Վաղը գնու՞մ ես,- հարցրեցի ես, մոտենալով ճոճանակին:

- Բարև: Այո, վաղուց ժամանակն է: Ես առանց այդ էլ շատ եմ դոփել տեղում: Պետք է առաջ գնալ, շարունակել ապրել:

- Կարելի՞ է քեզ գրկել:

- Եթե ցանկանում ես:

Կանգնեց: Գրկեցի, գլուխս թաղելով թիկնոցի ծալքերի մեջ: Նա էլ գրկեց ու քնքշորեն շոյեց գլուխս: Հանկարծ դեմքս բարձրացրեցի ու փորձեցի շրթունքներովս որսալ նրա շրթունքները՝ չգիտեմ, թե ինչու:

Նա հանգիստ մատը դրեց շրթունքներիս ու ասաց.

- Պետք չի: Միայն ամեն ինչ կփչացնես:

Նորից թաղվեցի նրա թիկնոցի մեջ, սկսեցի լաց լինել:

- Մի լացիր, խնդրում եմ:

Նրա աչքերն էլ էին լցված:

Միայն աչքերս ազատելով հարցրեցի.

- Կճոճե՞ս: Խնդրում եմ:

Նրա շարժումներն ավելի հուզառատ էին, քան երբևէ, բայց առաջվա քնքշությունը չէր կորել:

- Ավելի ուժեղ, խնդրում եմ: Ավելի: Ավելի...

Ճոճքն աստիճանաբար կատաղի դարձավ: Լացում էի ու ծիծաղում, կորսվելով այդ ողբալի էյֆորիայի մեջ:

Օր յոթերորդ

Խաղահրապարակը դատարկ էր: Նրա ճոճանակը թեև թեթևակի ճոճվում էր քամուց, բայց դարձել էր նույնչափ անկենդան ու դատարկ, ինչպես սառած, փխրուն ձյունն ու իրենց անիմաստ անեծքի մեջ քարացած ծառ-չանչերը:

Մաքրեցի նորից ձյունով ծածկված նստարանս ու նստեցի: Ասելի չի, թե ինչքան ընկճված էի: Մի ժամ սպասելուց հետո հանեցի հեռախոսս ու հավաքեցի նրա հեռախոսահամարը, որն ինքն էր տվել նախորդ օրը: Զբաղված էր: Փորձեցի նորից՝ էլի նույնը:

Ու հանկարծ հասկացա: Նայեցի համարին ու ճանաչեցի այն՝ իմ սեփականն էր:

Ինչպե՞ս ավելի շուտ չէի հասկացել: Ախր նա իմ «եսն» էր, որ կորցրել էի քո հետ: Իմ կորսված «եսն» էր, որ ինքն էր ինձ գտել:

Տխրությունս միանգամից հօդս ցնդեց՝ ես հասկացա, որ կարիք չեմ ունենա նրան կարոտելու:

Որովհետև հիմա նա միշտ իմ հետ կլինի, իմ մեջ:

Մի՞թե շատ բան էր պետք, որ ես սովորեի ինքս ինձ սիրել: